گزارش دانلود عكس؛
چرا دولت در پروژه موتور جستجو شكست خورد
دانلود عکس: با گذشت سالها از شروع راه اندازی پروژه موتور جستجو شواهد نشان میدهد که دولت های یازدهم و دوازدهم اهتمام کافی برای تحقق این پروژه به خرج ندادند و جویشگر ملی راه به جایی نبرد.
خبرگزاری مهر - گروه دانش و فناوری؛ معصومه بخشی پور: دنیای اینترنت سرشار از اطلاعات، تصاویر، ویدیوها، پیام ها و خیلی از داده های دیگری است که دسترسی به این اطلاعات به کمک موتورهای جستجو امکان پذیر است. یک موتور جستجو با جمع آوری داده های موجود، امکان دسترسی راحت و هدفمند کاربران را به اطلاعات مورد نیاز فراهم می آورد و به همین خاطر امروزه درصد بالایی از نیازهای کاربران اینترنت بوسیله مراجعه به موتور جستجو پاسخ داده می شود. اکنون گوگل شناخته شده ترین موتور جستجوی وب در دنیا شمرده می شود و از آن جهت دارای اهمیت است که این سرویس ابزاری ایده آل برای هدایت جریان ترافیک اینترنت کشورها بشمار می رود و قادر به جمع آوری اطلاعات ارزشمندی است. بنا بر این است که کشورهای بسیاری به این مساله پی برده و تلاش نموده اند تا چنین جریان کلیدی را خود در دست گیرند. این کشورها برای حفظ استقلال خود و کاهش وابستگی ها به موتور گوگل آمریکایی، نسبت به راه اندازی موتور جستجوی داخلی قابل رقابت با گوگل اقدام نموده اند. اقدامی که بنظر می رسد موفق بوده و اکنون شاهد نمونه های موفق موتورهای جستجو در کشورهایی مانند روسیه (یاندکس)، کره جنوبی (ناور) و چین (بایدو) هستیم. ۷ سال تلاش بدون نتیجه در کشور ما نیز بیش از ۷ سال از تصمیم جهت راه اندازی موتور جستجوی داخلی می گذرد اما این پروژه موفق نبوده و موتورهای جستجوی بومی که از طرف وزارت ارتباطات و با سیاستگذاری مرکز ملی فضای مجازی معرفی گشتند، با وجود صرف سرمایه های کلان، نتوانستند موفق عمل کنند و به تعبیری شکست خوردند. مطابق با آمارهایی که قبل از این از طرف دبیر شورای عالی فضای مجازی ارائه شده است گوگل سالانه صدها میلیارد تومان در ایران درآمد دارد و بیش از ۹۹ درصد سهم این بازار را در اختیار دارد و موتورهای جستجوی بومی که طی این سال ها از آنها نام برده شده نتوانستند از این بازار، سهمی داشته باشند.
دولت جهت راه اندازی موتور جستجو اهتمام کافی به خرج نداد راه اندازی جویشگر یا موتور جستجوی بومی یکی از با اهمیت ترین پروژه های تعریف شده از طرف وزارت ارتباطات در دولت یازدهم بود که به سبب اهمیت آن در افزایش تولید محتوای فارسی در وب، در پروژه های اقتصاد مقاومتی نیز تعریف شد و بعد از آن نیز این پروژه در اسناد شبکه ملی اطلاعات بعنوان یکی از خدمات پایه کاربردی، به وزارت ارتباطات تکلیف شد. اکنون با گذشت حدود ۷ سال از شروع اولیه این طرح، شواهد نشان میدهد که دولت های یازدهم و دوازدهم اهتمام کافی برای تحقق این پروژه به خرج ندادند و پروژه ای که با اعتبار اولیه بیش از ۱۷۰ میلیارد تومان در سال ۹۳ آغاز شد و قرار بود جایگزینی بومی برای موتورهای جستجوی خارجی پرطرفدار در کشور همچون گوگل باشد، راه به جایی نبرده است. در آن زمان محمود واعظی وزیر وقت ارتباطات از طرح اولیه ۳ پروژه جویشگر بومی با اسامی مختلفی همچون پارسی جو، یوز و گرگر رونمایی نمود و طی این سال ها نیز نام موتورهای جستجوی مختلفی به میان آمده است؛ اما آنچه مشخص است اینکه هیچ یک از این پروژه ها نتوانسته اند در بین جستجوی کاربران ایرانی در وب، جایگاهی را از آن خود کنند. آخرین اخبار از راه اندازی جویشگر بومی در کشور که بتواند اهداف در رابطه با اسناد شبکه ملی اطلاعات را محقق کند، به اسفندماه سال ۹۹ بازمی گردد که دبیر شورای عالی فضای مجازی موتور جستجویی را با حمایت یکی از اپراتورهای تلفن همراه، رونمایی نمود. بعد از آن نیز، پژوهشکده فناوری اطلاعات دانشگاه خواجه نصیر از ساخت موتور جستجوگر تصویری «کاوش» آگاهی داد که جویشگری برمبنای محتوای تصویر است و علاوه بر کلمات کلیدی و کلیدواژه متنی، می تواند با بارگذاری یک تصویر، سایر تصاویر مشابه را پیدا و به مخاطب نشان دهد. با این وجود اما هنوز مشخص نیست که این موتورهای جستجو در چه ابعادی راه اندازی شده اند و آیا می توانند به نیازهای کاربران ایرانی پاسخ دهند و از وابستگی کشور به موتور جستجوی گوگل بکاهند؟ یا اینکه سرنوشت سایر پروژه های مشابه را در پیش می گیرند. اعمال قدرت یکجانبه گوگل در نبود استقلال فضای مجازی از منظری دیگر نیز می توان اهمیت داشتن موتور جستجوی بومی را مورد بررسی قرار داد. به این معنا که به سبب نبود استقلال در خدمات کاربردی فضای مجازی و وابستگی کشور به سرویس ها و خدمات گوگل، این کمپانی نسبت به کاربران ایرانی اعمال قدرت و رفتارهای یکجانبه دارد و هر از چند گاهی به بهانه های مختلف سرویس دهی خودرا برای کاربران ایرانی محدود می کند. مطابق آمار مرکز ملی فضای مجازی بیش از ۴۴ درصد از کلیه خدمات سرویس دهنده گوگل برای کشور ما مسدود است و این کمپانی بتازگی نیز ارائه برخی خدمات تجاری و غیرتجاری خودرا برای دسترسی کاربران ایرانی متوقف کرده است. مطابق آمار مرکز ملی فضای مجازی بیش از ۴۴ درصد از کلیه خدمات سرویس دهنده گوگل برای کشور ما مسدود است و این کمپانی بتازگی نیز ارائه برخی خدمات تجاری و غیرتجاری خودرا برای دسترسی کاربران ایرانی متوقف کرده است خیلی از این سرویس ها قبل از این نیز توسط گوگل برای کاربران ایرانی محدود بود اما بتازگی حتی با بهره گیری از ابزار فیلترشکن و VPN نیز امکان دسترسی به این خدمات برای کاربران ایرانی خصوصاً کسب وکارها وجود ندارد. تغییر تیم مدیریتی وزارت ارتباطات اجرای پروژه را متوقف کرد با این وجود این سوال مطرح می شود که تلاش چندین ساله کشور در تولید موتورجستجوی بومی باتوجه به هزینه هایی که صرف آن شد به کجا رسید و مرکز ملی فضای مجازی بعنوان ناظر اجرای سیاست های مصوب شورای عالی فضای مجازی آخرین وضعیت این پروژه را به چه صورت ارزیابی می کند؟ آیا می توان انتظار داشت که کشور از وابستگی به موتور جستجوی گوگل رهایی یابد و در این عرصه به حاکمیت و استقلال برسد؟ ابوالفضل روحانی معاون مرکز ملی فضای مجازی در گفتگو با خبرنگار مهر، با تشریح تاریخچه راه اندازی موتور جستجوی بومی در کشور، می گوید: مقام معظم رهبری از زمان تأسیس شورای عالی فضای مجازی برخی از خدمات فضای مجازی را بعنوان خدمات دارای اولویت تعیین و مطالبه کرده اند که یکی از این خدمات، موتور جستجو بوده است. برمبنای مصوبه جلسه شورای عالی فضای مجازی در خردادماه سال ۱۳۹۳، تدوین برنامه ملی جویشگر ملی به وزارت ارتباطات واگذار می شود و مرکز ملی فضای مجازی نیز بعنوان ناظر تعیین می شود. وی افزود: وزارت ارتباطات در زمان مسئولیت محمود واعظی وظیفه خودرا انجام می دهد و «سند نقشه راه توسعه جویشگر بومی» در سال ۹۵ به تصویب می رسد. یکی دیگر از کارهای بسیار مهمی که در زمان وزارت دکتر واعظی انجام شد تدوین و تصویب «سند تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات» بود. در آن سند نیز موتور جستجو بعنوان یکی از اجزای شبکه ملی اطلاعات تعیین می شود. روحانی در پاسخ به این پرسش که اکنون وضعیت اجرای آن سند چگونه است و چه بخش هایی از آن عملیاتی شده، اظهار داشت: در دولت یازدهم تلاش متخصصان ما برای تولید جویشگر بومی قابل تقدیر بود. باوجود اینکه دانش خزش (یا همان CROWLING) و جمع آوری محتوای فضای مجازی تا حدودی در انحصار گوگل است و سایر رقبای این شرکت فاصله بسیار زیادی با موتور جستجوی گوگل دارند، با این وجود تلاش متخصصان داخلی هم در فاصله زمانی سالهای ۹۲ تا ۹۶ بسیار باارزش و قابل تقدیر است. وی ادامه داد: در این بازه زمانی «شورای راهبری جویشگر بومی» در وزارت ارتباطات راه اندازی شده بود و نمونه های داخلی از حمایت های زیرساختی از قبیل اختصاص تجهیزات ذخیره سازی و پردازش، برخوردار شدند. اما از سال ۹۶ و با تغییر تیم مدیریتی وزارت ارتباطات اجرای «نقشه راه جویشگر بومی» بطور کامل متوقف گردید و هیچ حمایتی هم از نمونه های داخلی صورت نمی گرفت.
توقف پروژه جویشگر بومی به مفهوم شکست نیست معاون مرکز ملی فضای مجازی گفت: ماهیت خدمات پایه شبکه ملی اطلاعات به نحوی است که دیربازده هستند و تا زمان اقتصادی شدن باید مورد حمایت قرار بگیرند. این مسئله هم در مورد پیامرسان های اجتماعی و هم در موتور جستجو ظهور و بروز بیشتری دارند. حجم زیرساخت های پردازشی و ذخیره سازی مورد نیاز این خدمات بسیار بالاتر از سایر خدمات فضای مجازی است که با متوقف شدن حمایت های وزارت ارتباطات در دولت دوازدهم عملاً رشد و بلوغ نمونه های داخلی این خدمت مهم و راهبردی، متوقف گردید. وی اظهار داشت: اگر در چند ماه اخیر از یکی از این خدمات داخلی بهره برده باشید، می بینید که آخرین نتیجه جستجو یعنی آخرین خزشی که در اینترنت انجام شده و نتایجی که به درخواست ها داده می شود مربوط به سال ۹۵ و ۹۶ بوده است. روحانی در پاسخ به این پرسش که با این حساب باید موضوع موتور جستجوی داخلی را یک پروژه شکست خورده بدانیم، اشاره کرد: نه اینطور نیست و ما چنین عقیده ای نداریم. پروژه جویشگر بومی متوقف شده و این به مفهوم شکست خوردن نیست. عرض کردم که این خدمات تا زمان بازدهی اقتصادی نیاز به حمایت دارند. وزارت ارتباطات اعتقادی به ایجاد موتور جستجوی بومی ندارد وی اظهار داشت: برمبنای مصوبه شورای عالی فضای مجازی در سند تبیین الزامات، خدمات راهبردی باید تا زمان بلوغ تحت حمایت وزارت ارتباطات باشند. اهمیت جویشگر بومی ایجاب می کرد که از نظر دانشی و زیرساختی مورد حمایت ویژه وزارت ارتباطات باشد ولی متأسفانه مسئولان آن وزارتخانه صراحتاً اعلام نمودند که اعتقادی به ایجاد نمونه بومی خدمت موتور جستجو ندارند. اهمیت جویشگر بومی ایجاب می کرد که از نظر دانشی و زیرساختی مورد حمایت ویژه وزارت ارتباطات باشد ولی مسئولان آن وزارتخانه صراحتاً اعلام نمودند که اعتقادی به ایجاد نمونه بومی خدمت موتور جستجو ندارند معاون مرکز ملی فضای مجازی با اعلان اینکه میزان اهمیت موتور جستجو در خسارات وارده به اقتصاد دیجیتال کشور در حوادث آبان ۹۸ بیشتر از هر زمان دیگری معلوم شد، اضافه کرد: اگر خاطرتان باشد در آن بازه ای که اینترنت محدود شده بود، شرکت های خدماتی آدرس سایت خودشان را برای کاربران پیامک می کردند. ما در آن بازه به خوبی توانستیم وابستگی خودرا به اینترنت مدیریت نماییم ولی در رویت پذیری و دسترسی کاربران به سایت ها و خدمات داخلی گرفتار مشکل عمده بودیم. وی اظهار داشت: در گزارشات مختلف میزان ضرر ناشی از قطع اینترنت تا چندهزار میلیارد هم تخمین زده شده بود. خوب این میزان از ضرر دقیقاً به فقدان خدمات راهبردی در شبکه ارتباطی کشور مربوط می شد. به نظر همین حجم از خسارت پاسخ خیلی خوبی برای رد ادعای عدم نیاز به جویشگر بومی است. تفکرات اشتباه وزارت ارتباطات در پروژه جویشگر بومی روحانی درباب اینکه دلیلهای وزارت ارتباطات برای این مساله چیست و مرکز ملی فضایی مجازی چه پیگیری هایی در این خصوص انجام داده است، اظهار داشت: نخستین دلیل وزارت ارتباطات این بود که جویشگر نیاز به کاربر دارد و ما برای داشتن یک جویشگر بومی باید حداقل ۵۰۰ میلیون کاربر داشته باشیم. ما در پاسخ برای آقایان توضیح دادیم که در دیگر کشورها با جمعیتی کمتر از جمعیت کاربران ایرانی هم راه اندازی جویشگر بومی موفق بوده است. در بعضی از کشورها هم با جمعیت کاربری کمتر از یکصد میلیون نفر راه اندازی جویشگر موفقیت آمیز بوده است. به غیر از این، جمعیت فارس زبانان جهان به قدری است که ما از زبان فارسی بعنوان مزیت رقابتی با جویشگرهای خارجی استفاده نمائیم. وی افزود: دومین دلیل تعجب برانگیز مسئولان وزارت ارتباطات این بود که ایجاد جویشگر بومی مانع از دسترسی کاربران خارجی به محتوای فارسی می شود. این تفکر هم اشتباه بود و هم خطرناک. بطور قطع وجود یک موتور جستجوی اختصاصی و توانمند برای زبان فارسی و محتوای عظیم و غنی شیعی، رویت پذیری و دسترس پذیری محتوای فارسی را بهبود می بخشید. علاوه بر این، این نگاه که ایجاد موتور جستجوی بومی معادل مسدودسازی نمونه های مشابه خارجی انگاشته می شد اصلاً قابل درک و پذیرش نبود. روحانی افزود: بطور قطع اگر موتور جستجوی بومی بتواند محتوای دیگر زبان ها را خزش کند و درخواست های مربوطه را پاسخ دهد، برای ما سبب افتخار است ولی به هیچ وجه چنین تکلیفی برای آنها در نظر گرفته نشده و نخواهد شد. طبیعتاً با چنین دیدی و با علم به اینکه بخش مهمی از محتوای مورد نیاز کاربران ایرانی به زبان غیرفارسی است، مخصوصاً در جامعه پژوهشگر، هیچ گاه مسئله گذر از جویشگرهای خارجی طرح نبوده و نخواهد بود. پیگیری ها نتیجه ای نداشت معاون مرکز ملی فضای مجازی در پاسخ به این پرسش که الان وضعیت پروژه موتور جستجوی بومی چگونه است و آیا همچنان موضوع جویشگر بومی در دستور کار وزارت ارتباطات نیست؟ اینطور می گوید: پیگیری ها و مطالبه ما از وزارت ارتباطات برای توجه به زیست بوم جویشگر داخلی تا سال ۹۸ هیچ نتیجه ای نداشت. در دستوری که مقام معظم رهبری برای تکمیل شبکه ملی اطلاعات صادر فرمودند، تلاش جهت راه اندازی موتور جستجو مجدداً مورد مطالبه قرار گرفت. وی افزود: در سال ۹۹ راه اندازی موتور جستجوی داخلی در دستور کار یکی از اپراتورهای موبایل قرار گرفت و در انتهای سال نسخه عملیاتی این موتور جستجو رونمایی گردید. وزارت ارتباطات هم قصد داشت نمونه های سابقا متوقف شده را احیا کند که تا حالا گزارشی از برنامه مورد نظر و موفقیت های حاصله برای ما ارسال نشده است. روحانی در مورد اینکه تکلیف موتور جستجو در کشور به کجا خواهد رسید و چه کاری باید کرد؟ اظهار داشت: با اهمیت ترین عامل برای موفقیت موتور جستجو، تجاری سازی و اقتصادی شدن این خدمت است. ما باید نگاه اکوسیستمی به جویشگر داشته باشیم و الا تلاش ها و حمایت ها بی نتیجه می ماند. عقب ماندگی جدی شبکه ملی اطلاعات در جویشگر بومی وی اشاره کرد: رشد جزیره ای خدمات زیست بوم جویشگر، مثل خدمت ترجمه، ایمیل، فضای ذخیره سازی، مرورگر و امثالهم، هم درآمدزایی این خدمات را با چالش مواجه می کند و هم مانع از ایجاد یک جویشگر داخلی می شود. ما باید مجموعه این خدمات را با هم یکپارچه و همگرا نماییم. تغییر نگرش بخش خصوصی به مقوله تجمیع هم، لازمه این یکپارچه سازی است. توسعه دهندگان اجزای زیست بوم جویشگر باید به این دید برسند که در صورت مشارکت و تجمیع هم شاهد پایداری درآمدهایشان خواهند بود و هم افزایش درآمد خواهند داشت. باید موتور جستجو داخلی از مزایای سرزمینی بهره برده و خدماتی که مبتنی بر خدمات محلی و سرزمینی است را باکیفیت بهتر ارائه نماید. روحانی اظهار داشت: باتوجه به مجموعه صحبت هایی که عرض شد، ما هم اکنون وابستگی مطلق به موتورهای جستجوی خارجی داریم و شبکه ملی اطلاعات در این بخش عقب ماندگی جدی دارد.
منبع: دانلود عكس
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب